Hedde gai un skôn foto vur of over Haw Ut Hellemonds? Witte gai toevallig un moi Hellemonds verhaal, kènde soms un Hellemondse Anneke Dote of lî er toevallug erregus unne tekst van un aauw Helelmonds liedje of versje in de laaij? Misskien hedde ôk nog un hil aarig fillemke. Neijt die zooi dan sebiet richting hierhene. Wai zin er bleij mi en as we ut kenne gebroike, platse wai ’t misskien ôk nog wel op deeze sait. Dus hup hup, die lui reet oit de stoel en efkus goan meeluh noar info@hawuthellemonds.nl. Da ge bedankt bènt dè witte.
————————————————————————————————————–
Meer liefde voor het Hellemonds in Helmond, maar niet iedereen is positief: ‘Ketsegangske? Ik kan het niet eens fatsoenlijk uitspreken’
HELMOND – Niet alles in Helmond wordt tweetalig, maar je zult wel steeds meer Helmondse woorden tegenkomen op straat en in gebouwen. De stad gaat het dialect koesteren. Dat kan zich bijvoorbeeld uiten in namen van straten of ruimtes in het nieuwe Huis voor de Stad met typisch Helmondse woorden.
Bianca Clerx 12-04-23, Bron: ED
Vorig jaar was de lokale politiek er nog niet aan toe om de liefde te verklaren aan het Hellemonds. Een pleidooi van toenmalig raadslid Michael Rieter om het de status immaterieel erfgoed te geven werd afgewezen. Maar nu het dialect deze maand opgenomen is in het Netwerk Immaterieel Erfgoed Nederland gaan bijna de hele gemeenteraad en het college van burgemeester en wethouders overstag.
Dialect in erfgoedvisie
,,Ook wij als college dragen het Helmonds een heel warm hart toe. We nemen het dialect op in onze erfgoedvisie en gaan graag in gesprek met Haw ut Hellemonds en de Keiologische Hogeschool om ervoor te zorgen dat het Helmonds blijft bestaan”, aldus wethouder Marita van Lierop (50Plus).
Ik ben bang dat veel mensen de weg niet kunnen vinden als ze Helmondse aanduidingen tegenkomenJeanette Hendriks, raadslid GroenLinks Helmond
Zij reageerde daarmee op een voorstel van raadslid Louis van de Werff van Helder Helmond, mede ingediend door Forum voor Democratie en Mì Hellemonders. Van de Werff is promotor van het eigen dialect en zit in het bestuur van Haw ut Hellemonds. Die stichting heeft het voor elkaar gekregen dat het Hellemonds immaterieel erfgoed is geworden.
Meer ‘Ketsegangskes’
De volgende stap voor Van de Werff: erkenning krijgen in de eigen stad. ,,We hebben het Ketsegangske en ’t Hool. Dat zijn de enige echte Helmondse woorden die je tegenkomt. Dat vind ik zonde.”
Twee raadsleden van GroenLinks stemden tegen, Désirée Meulenbroek en Jeanette Hendriks. ,,Ketsegangske… Ik kan het niet fatsoenlijk uitspreken. Ik ben bang dat veel mensen de weg niet kunnen vinden als ze zoiets tegenkomen in het Huis voor de Stad”, aldus Hendriks, geboren en getogen in Groningen.
———————————————————————————————————–
Knaal, kwèèk, toot; Hellemonds
alsnog erkend als immaterieel erfgoed
Trots en blij is Louis van de Werff met de erkenning van zijn dialect als cultuuruiting. Het is ook niet zomaar iets, zegt het bestuurslid van de Stichting Haw ut Hellemonds. ,,Ik ben er wel een jaartje mee bezig geweest en heb vier, vijf keer met een betere onderbouwing moeten komen.”
Tois, teut, sep, wiek, jung. Deze en andere Helmondse woorden zullen niet zomaar verloren gaan. Het Helmonds dialect is namelijk opgenomen in het Netwerk Immaterieel Erfgoed Nederland.
Het immaterieel erfgoed is een verzameling van gebruiken, activiteiten en gerechten die in ons land worden gekoesterd. Ze geven een groep mensen een gevoel van identiteit en worden doorgegeven aan de volgende generatie. Immaterieel erfgoed is dus een schakel tussen verleden, heden en toekomst. Onder meer de gabbercultuur, beugelen, heggenvlechten, het ambacht van diamantbewerker en de Veghelse krol zijn erkend door het netwerk.
Ruw, ruig taaltje
Bijzonder is volgens Van de Werff dat er nu ook een dialect wordt opgenomen. ,,Het is een hele toer om dat voor elkaar te krijgen. Ik denk dat het niet was gelukt met het Gemerts. Het Helmonds is namelijk echt heel bijzonder.”
Natuurlijk vindt Van de Werff dat, als warm pleitbezorger van Hellemonds proate. Maar het is hem dus gelukt genoeg ‘bewijs’ aan te voeren om erkenning te krijgen voor het ruwe, ruige taaltje met mooie woorden.
Het Helmonds dialect heeft bijzondere klanken en vervoegingen. De ‘sch’ zoals in school wordt uitgesproken als ‘sk’, maar de woorden scooter en skiën zeg je juist met ‘sch’. Ook is het Helmonds volgens Van de Werff sterk lokaal gebonden, omdat het duidelijk afwijkt van de dialecten in omliggende dorpen. Sep (drop) en foetse (een bal vangen) noemt hij als voorbeelden van typisch Helmonds.
De Stichting Haw ut Hellemonds is in 2007 opgericht om het dialect in gesproken woord te koesteren. Onder anderen Lex Coolen en Louis van de Werff zetten zich er actief voor in. Dialectevenementen zijn onder meer het Zevertéjater en de Keiologische Hogeskool. ,,We weten dat het dialect uitsterft. Dat houd je niet tegen. Wij doen er alles aan om het proces te vertragen.”
Van de Werff (raadslid voor Helder Helmond) denkt nog over een ludieke manier om de erkenning onder de aandacht te brengen van de gemeente. ,,Het mag de aandacht krijgen die het verdient.”
Michael Rieter pleitte er begin 2022 in de gemeenteraad al eens voor om het Hellemonds de status ‘immaterieel erfgoed’ te geven. Het toenmalige raadslid van Mì Hellemonders kreeg er de handen niet voor op elkaar. Van de Werff vindt het bijzonder leuk dat het nu via een andere weg alsnog gebeurt.
Bianca Clerx b.clerx@ed.nl
——————————————————————————————————————-
Publiek krijgt les in ‘skon, skitterend, skerp dialect’:
Het Hellemonds is nog niet dood
HELMOND – Al wekte de gemiddelde leeftijd en grijze hoofden van het publiek zaterdag in De Fonkel een andere indruk: ‘ut Hellemonds stèrft hillemòl nog nie oit.’ Dat concludeerde presentator Lex Coolen tijdens het Zevertejater van Haw ut Hellemonds. Ook de jeugd zeverde een mondje Hellemonds mee.
De stichting Haw ut Hellemonds is volgens Coolen in 2007 opgericht om het dialect in gesproken woord te koesteren. ,,Want ut Hellemonds stèrft oit. Meenden wai. Mar ut Hellemonds stèrft hillemòl nog nie oit”, luidt de conclusie.
Zowel Coolen als medeorganisator Jan Terbeek zijn ervan overtuigd dat de streektaal leeft. ,,Er wordt nog veel Helmonds gesproken, maar niet zo plat als onze ouders dat deden”, aldus Coolen. ,,Veel oude woorden zoals tesnuzzik en skotelslet zijn verdwenen”, beaamt Terbeek.
Vette w’s en harde sk’s
De vette w’s en harde sk’s vliegen het publiek deze avond om de oren. Toneelgroep Het Baken bijt het spits af met een korte sketch. Twee dames ontmoeten bij de sociale dienst een buurman, die zich probeert te verbergen achter een krant. ,,Ge skaamt oew aige toch dowd as ge hier oew hèndje op moet komme haawe”, luidt zijn verklaring.
Van Louis van de Werff met Bram Bosmans op piano krijgt de zaal een lesje Hellemonds. ,,Alle aa’s die zing wa langer, alle ee’s zing uitgerekt. En sch is bai ons sk: skitterend, skon, skerp dialect.”
Hoog aageschreven
Volgens Coolen staat het Helmonds met name in tonpratersland hoog aangeschreven. ,,Mensen associëren het al snel met carnaval.” Dat blijkt als deze avond twee kletsers de ton betreden. 
Zowel de buut van René van den Heuvel alias De Pòstbôj als de klets van Berry Knapen in zijn creatie als dakdekker slaat goed aan. Heezenaar Knapen blijft zich verbazen. ,,Overal wôr ik kom denken ze dè ik unnen Hellemonder ben. Kende oew aige dè vurstelle?”
In een sketch later op de avond ontmoeten de dames van Het Baken elkaar opnieuw in de straten van de stad. ,,Wa bende gai moj broin”, merkt een van hen op. ,,Ja, zonnebank”, beaamt de ander. Haar buurvrouw pareert: ,,Dè skijnt hillemòl nie goewd te zijn, daor kriede oitslag van.”
De Keiegalmers zingen in het Helmonds over hun opa: ‘Dè waar unne goeie klowet.’ Helmond broist en Helmond groeit, klinkt het vervolgens. ,,We kenne d’r nie genoeg over zinge. ’t Dialect is dowd, um d’n doojen dood nie.”
Parodie op Stef Ekkel
Drie twintigers van de groep Applaus bewijzen dat ook de jeugd nog een mondje Hellemonds kan zeveren. ,,Wai zin live mi oew bakkus op ’t internet” en ze maken selfies met het publiek. ,,Bai ons in de gerage sté vurt un plantage. Hendig verdiene, dès toch ideaal”, krijgt het trio de zaal vlot mee in een parodie op Stef Ekkels Woonboot aan de Amstel.
Uit: Eindhovens Dagblad 27 maart 2023 Meer foto's op pagina platjes
______________________________________________________________________
